مقالات › دانشنامه برق 

کلید محافظ نشتی جریان ( یا کلید محافظ جان ) Residual Current Circuit Breaker یا اختصارا RCCB در هنگام وقوع جریان نشتی در سیستم های الکتریکی خانگی یا صنعتی باعث قطع جریان برق می شود و از بروز خطرات احتمالی جلوگیری می کند.
می توان گفت که یکی از مهمترین عوامل اصلی در بروز خسارات مالی ، صدمات و تلفات جانی به ویژه در منازل مسکونی ، مراکز اداری ، تجاری و مجتمع های صنعتی عدم رعایت مسائل ایمنی در استفاده از انرژی برق می باشد .در صورت وجود جریان نشتی در بدنه وسائل برقی و یا سیستم سیم کشی ساختمان ، این جریان به مرور زمان زیاد می شود و احتمال سوختن وسایل برقی و سیستم سیم کشی ساختمان را به وجود می آورد لذا استفاده از کلیدهای محافظ جان ، با توجه به کاهش میزان هدر رفتن انرژی الکتریکی و برق مصرفی ،  صرفه جوئی اقتصادی و حفظ ثروتهای ملی را نیز در بر خواهد داشت .

با انتخاب و چیدمان صحیح اجزای سیستم حفاظتی و استفاده از کلیدهای محافظ نشتی جریان ( یا کلید محافظ جان ) RCCB میتوان از وقوع حوادث برق گرفتگی و آتش سوزی جلوگیری کرد. مکانیزم عملکرد کلید محافظ جان ، محاسبه اختلاف جریان رفت و برگشتی در مدار است که اگر این اختلاف از حد خاصی تجاوز کند ، نشان دهنده وقوع جریان نشتی در مدار است و بلافاصله دستور قطع توسط کلید محافظ جان صادر می شود. کلید محافظ نشتی جریان بصورت دو پل ( برای مدار تکفاز ) و چهار پل ( برای مدار سه فاز ) عرضه شده و دارای سه تیپ کلی می باشد.

                       


کلید محافظ جان یا کلید محافظ نشتی جریان RCCB تیپ AC قابلیت تشخیص جریانهای نشتی با شکل موج متناوب AC را دارند. این گروه از کلید محافظ جان بصورت 2 پل و 4 پل در دسترس است. رنج جریان نامی از 16 تا 125 آمپر و رنج جریان نشتی   0.5A , 0.3A , 0.1A , 0.03A , 0.01A بوده و ولتاژ کاری 200 تا 400 ولت می باشد.کلید محافظ نشتی جریان تیپ A:
کلید محافظ جان یا کلید محافظ نشتی جریان RCCB تیپ A قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC و مستقیم DC پالسی را دارند. این گروه کلید محافظ جان در انواع 2 پل و 4 پل ارائه می گردند. رنج جریان نامی از 16 تا 80 آمپر و رنج جریان نشتی 0.5A , 0.3A , 0.1A , 0.03A , 0.01A بوده و ولتاژ کاری 200 تا 400 ولت است. مدل خاصی از این کلید محافظ جان برای شبکه هایی با ولتاژ 500 ولت نیز ارائه شده است.

کلید محافظ جان یا کلید محافظ نشتی جریان RCCB تیپ B قابلیت تشخیص جریان نشتی با شکل موج متناوب AC و مستقیم DC پالسی تا فرکانس 1 مگاهرتز و مستقیم DC صاف را دارند. این گروه کلید محافظ جان نیز در انواع 2 پل و 4 پل ارائه می گردند. رنج جریان نامی از 16 تا 125 آمپر و رنج جریان نشتی 0.03A تا 0.3A بوده و ولتاژ کاری 230 تا 400 ولت است. همچنین مدلهای خاصی از این تیپ محافظ جان با قابلیت کار تا ولتاژ 500 ولت و یا رنج جریان نشتی تا 0.5 آمپر نیز وجود دارند.


                                             

        
                    

باید توجه داشت که کلیدهای حفاظتی محافظ جان به عنوان یک حفاظت اضافی در برابر تماس مستقیم  استفاده می گردند و ادعای گروهی از سازندگان کلیدهای محافظ جان، مبنی بر اینکه درسیستم های فاقد حفاظت در برابر برق گرفتگی، مثل سیم ارت، این کلیدها می توانند حفاظت کاملی را در برابر تماس مستقیم و غیر مستقیم تامین نمایند، کاملا بی اساس می باشد.

کلیدهای جریان تفاضلی RCD در برابر تماس هم زمان اشخاص، با دو فاز مختلف و همچنین تماس با یک فاز و هادی خنثی(نول) هیچگونه عکس العملی را از خود نشان نمی دهند.در اینگونه موارد جریان برق گرفتگی که از بدن انسان عبور می کند به جای نشت به زمین، دوباره به سیستم برمی گردد و چون در این حالت جمع آنی جریان خروجی از کلید با جریان ورودی به آن، برابر صفر است، کلید جریان تفاضلی عمل نمی کند. این مساله بخصوص در زمانی که انسان برروی کف عایق ایستاده باشد، بیشتراتفاق می افتد.

                                                                       



                                              

                                     
سیستم اتصال زمین فقط درحالت نقص عایقی وسایل الکتریکی عمل می کند و در مقابل اتصال مستقیم افراد به جریان برق هیچ عملی را انجام نمی دهد، کلیدهای محافظ جان می توانند به محض اتصال افراد با بدنه وسایل دارای ولتاژ برق، جریان را قطع کرده و مانع بروز برق گرفتگی شوند.